Superbowl roept herinneringen op

Vanavond is de Superbowl. Hoewel ik niet echt een superfan ben, kijk ik deze wedstrijden wel ieder jaar op tv. Als correspondent deed ik ieder jaar kort verslag op de radio, meestal in de vorm van een korte audiocompilatie. American Football is in Nederland geen grote sport en de luisteraars waren geïnteresseerd in wie er in de pauze optrad, niet wie de wedstrijd won. Het was nog best een stressklus want de wedstrijd begint na middernacht in Nederland en kon uitlopen tot 4 uur 's ochtends. En dan moest ik het verhaal afmaken terwijl de ochtendploeg van het Radio 1 Journaal al binnenkwam. Wel een kick als het dan toch nog op tijd af is. Tijdens mijn Parijse periode verdween de NFL helemaal naar de achtergrond.

In mijn huidige functie is sport steeds belangrijker aan het worden. De VS is in 2026 mede-organisator van het WK Voetbal (samen met Mexico en Canada) en in 2028 worden de Olympische Spelen gehouden in Los Angeles. En dat levert kansen op voor internationale bedrijven, waaronder Nederlandse. Reputatie-onderzoek wijst bovendien uit dat Amerikanen ons zien als een sportief land. Dus we zijn ook op sportgebied logische partners.

Opnieuw Katrina

Het vorige blog ging over Katrina en een van de belangrijkste symbolen van de ellende was het American Football-stadion de Superdome in New Orleans. De Superdome was door de overheid aangewezen als de schuilplaats voor mensen die de stad niet tijdig konden ontvluchten. Helaas was de schuilplaats zelf niet opgewassen tegen het natuurgeweld: de stroom viel uit, er was geen stromend water meer en onvoldoende personeel om de orde te bewaken.

In de New York Times van 8 augustus 2006 las ik interviews met enkele medewerkers in de Superdome. Ze vertelden over de paniek, de chaos en de erbarmelijke omstandigheden waaronder de mensen moesten leven. Onder de medewerkers was ook een Nederlandse Amerikaan, Benny Vanderklis, hoofd Beveiliging van het stadion. Hij was in 1989 vanuit Nederland naar Amerika verhuisd. Volgens het Amerikaanse leger zijn in en om de Superdome tien mensen omgekomen.

Ron Linker in de Superdome, vijf jaar na Katrina (zomer 2010)

Eind augustus 2006 was ik terug in New Orleans, een jaar na de storm. Het was de vooravond van een grote herdenking. In de Superdome sprak ik met Vanderklis die nog emotioneel was. Vooral omdat hij zich zo hulpeloos voelde: hij kon de slachtoffers niet helpen. Ik had ook nog een gesprek met Jan Aalders, die in 1953 reddingwerker bij de Watersnoodramp in Nederland was geweest en nu dus in New Orleans woonde. Hoe klein kan de wereld zijn?

71 jaar na de Ramp

Deze week is het 71 jaar geleden dat een zware noordwester storm de Nederlandse treft tijdens springtij. Meer dan 1800 Nederlanders verdrinken door de overstromingen.

In Zeeland stroomt het zeewater vooral op Schouwen-Duiveland, Sint-Philipsland, Tholen en delen van Noord- en Zuid-Beveland de polders in. Het water verrast de Zeeuwen in de slaap in de nacht van zaterdag op zondag. Op zondagochtend worden de eerste reddingsacties in gang gezet. Maar het ergste moet dan nog komen. Want 's avonds wordt het opnieuw vloed en dat betekent dat het water opnieuw stijgt. Uiteindelijk komen er in Nederland zo'n 1800 mensen om het leven, onder wie ruim 800 Zeeuwen.

Ik heb een deel van mijn jeugd doorgebracht in Middelburg, en iedereen die er wel eens geweest is, kan zich misschien nog de strepen herinneren die op de muren staan van oude huizen. Zo hoog heeft het water gestaan. Ik heb eerst gedacht dat het door de Watersnoodramp kwam, maar Middelburg is overstromingen toen bespaard gebleven.

(In de Tweede Wereldoorlog hebben de Geallieerden Walcheren onder water laten lopen om de aftocht van de Nazi's van Walcheren te versnellen, en de strepen op de muren tonen het waterpeil van 1944.)

Foto gemaakt met de voorloper van de iPhone in de stromende regen (29 augustus 2005, Katrina, Louisiana)

Katrina

Vele jaren later, op zaterdag 27 augustus 2005 werk ik als (radio-)correspondent voor de NOS in Washington. De telefoon gaat en producer Hans van den Nieuwendijk overtuigt me om samen met hem naar New Orleans te gaan waar Hurricane Katrina ligt voor de kust. De burgemeester had net tot evacuatie opgeroepen van de stad. En als zo'n half miljoen Amerikanen op de vlucht slaan, is dat meteen wereldnieuws. Ongeacht of de orkaan nou wel of niet New Orleans zal treffen. Die zaterdagavond reizen we naar Jackson, Mississippi en van daaruit nemen we de huurauto richting het gebied. Het is een surreëel schouwspel: de ene kant van de snelweg is compleet gevuld met auto's, de andere kant - het rampgebied in dus - is helemaal leeg. De orkaan komt in de nacht van zondag op maandag aan wal. Hotels zijn er niet meer, dus Hans en ik slapen in de auto. We hebben jerrycans benzine die we ruilen om belminuten te krijgen op de satelliet-telefoon van Spaanse journalisten. Op die manier konden we toch de uitzendingen bedienen. Gedurende twee weken wordt steeds duidelijker hoe groot de schade is. We bezoeken de Superdome en het Convention Center waar hulpverleners de handen vol hebben. In het plaatsje Biloxi zien we op het strand tientallen aangespoelde eenarmige bandieten liggen, afkomstig van een casinoboot voor de kust. Een grote stalen boot is in het centrum van het stadje neergekwakt, dwars door een parkeergarage heen.

Net als bij de Watersnoodramp in 1953 vallen door Katrina in het zuiden van de Verenigde Staten veel doden: zo'n 1800. De Amerikaanse overheid nodigt vrijwel direct Nederlandse ingenieurs van Rijkswaterstaat uit om advies te geven. Die eerste adviezen monden uit in een goeie samenwerking. De ambassade brengt Nederlandse en Amerikaanse gesprekspartners met elkaar in contact. Vooral op lokaal niveau, in de Amerikaanse kuststeden werken Nederlanders en Amerikanen samen aan kustbescherming.

MLK en Nederland

Morgen (maandag 15 januari 2024) is het de verjaardag van Martin Luther King jr. Voor veel Amerikanen is het een vrije dag: overheidsinstanties sluiten de deur om het leven van MLK te vieren en ter herdenken.

Ik wil iets schrijven over haakjes van MLK met Nederland. Wist je bijvoorbeeld dat Martin Luther King in Nederland is geweest? Zijn leidende rol bij de burgerrechtenbeweging oogstte wereldwijd veel bewondering. Op 15 augustus 1964 sprak hij op een bijeenkomst van de Europese Baptistenfederatie in Amsterdam. En een jaar later in 1965 gaf hij in oktober een toespraak op de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Eerbetonen aan MLK vind je op allerlei plekken. Op de ambassade hebben we de afgelopen jaren meegeholpen met de restauratie van het *Netherlands Carilon* even buiten Washington, DC. We hebben van de gelegenheid gebruik gemaakt om van het carillon een zogeheten *grand carillon* te maken. Ik ben allesbehalve een expert, maar ik heb me laten vertellen dat het instrument daardoor bespeelbaar is geworden voor een grotere groep beiaardiers. Drie extra klokken zijn erbij gekomen, en eentje daarvan is genoemd naar MLK, als eerbetoon aan de invloed die hij heeft gehad op de wereld.

Martin Luther King jr. zou 95 dit jaar zijn geworden. Op 4 april 1968 werd hij vermoord in Memphis, op het balkon van het *Lorraine Motel* waar logeerde. Op 4 april 2007 was ik in Memphis om de verkiezingscampagne van Obama te volgen. Dankzij producer Sander Warmerdam kon ik iemand interviewen die op het balkon stond: de dominee Billie Kyles. We spraken elkaar op het balkon. Hij zag King sterven, en lange tijd heeft hij zich afgevraagd waarom God hem daar op dat moment naar toe had gebracht. Zijn antwoord kwam enkele jaren later. "Ik was daar om getuige te zijn", zei hij, "dat je de dromer kunt doden, maar niet de droom".

Genoten van de Tour

De dag na het einde van de Ronde van Frankrijk is altijd een klein zwart gat. Ineens is er geen etappe meer, geen beelden meer van schitterende plekjes in Frankrijk, geen afzien meer voor de renners. En voor mijzelf als tv-bewonderaar in de VS: geen ochtendroutine meer. Sinds vorig jaar kun je aanhaken bij de Tour de France Femmes, dus is er geen zwart gat meer, maar desalniettemin een mooi moment om even terug te blikken op de herentour
Vanwege het tijdverschil met Frankrijk is de Tour hier altijd in de ochtend. Perfect voor mij: als de etappe gedaan is, heb je nog de hele dag voor je. Toen ik net in Amerika woonde, kon ik m'n geluk niet op. In 2005 keek ik het slot van de etappes vaak vanuit bed, met een kop koffie en een broodje. Heerlijk! Dat was overigens de laatste keer dat Lance Armstrong won, met doping, maar dat wist ik toen nog niet.
De Tour is natuurlijk een lange reclame-spot voor Frankrijk. Altijd al geweest. In 1980 zag ik mijn eerste Tour (met dank aan mijn klasgenootje Misja van Gilst en het bordspel Homas Tour), en jaar in jaar uit zag ik het mooiste van Frankrijk aan me voorbijtrekken. Ongetwijfeld speelde het mee om ja te zeggen tegen het NOS-aanbod om in 2011 correspondent in Parijs te worden. Het vooruitzicht dat de Tour letterlijk om de hoek zou zijn. In de eerste zomer ben ik met mijn gezin naar de Champs-Elysées gegaan om de laatste rit te zien. We zaten op een goeie plek en zagen de renners zestien keer langs zoeven. De Australiër Cadel Evans won de Ronde toen, de massasprint in Parijs werd gewonnen door Mark Cavendish. Het jaar erna gingen we naar de voorlaatste etappe even buiten Parijs: een tijdrit. Ik dacht in eerste instantie: 's ochtends naar de etappe met mijn zoontje, en dan 's middags de favorieten op de buis zien. Maar we vonden het zo gezellig in het dorpje, we hadden goeie plekken dus we zijn de hele dag daar gebleven. Voor mij als superfan een hoogtepunt, hoewel ik later nog veel dichter bij de renners zou komen.

GENOTEN

Anno 2023 heb ik genoten van de Tour. Ik moet zeggen dat na de onthullingen over Lance Armstrong mijn liefde voor de Ronde bekoelde. Ik werd er een beetje cynisch over en voelde me bedrogen. Niet alleen door Armstrong, maar feitelijk door alles en iedereen rondom de Tour.
Tijdens COVID keerde de liefde terug, met name in de zomer van 2020 door de spannende ontknoping in de tijdrit: de piepjonge Tadej Pogačar versloeg de gedoodverfde favoriet Primož Roglič. Pogačar was geen eendagsvlieg en won het jaar erop nogmaals. In het jaar daarop moest ie z'n meerdere erkennen in de Deen Jonas Vingegaard. Kenners meenden dat Pogačars ploeg niet opgewassen was tegen de machine van Vingegaard. In 2023 moest dat anders, vonden ze.
Ook in 2023 was Vingegaard de beste. Het team van Pogačar was versterkt, maar het mocht niet baten. Het team van Jumbo-Visma was minstens zo goed. Ik dacht altijd dat ze Roglič zouden missen: immers het samenspel van Vingegaard en Roglič bracht Pogačar in 2022 ten val. Maar in 2023 werd de Sloveen gesloopt zonder zijn landgenoot.
Voor Amerikanen viel er veel te genieten dit jaar. Het begon met Neilson Powless die in de tweede etappe aanviel en de bolletjestrui won. Hij zou het tricot tien dagen dragen in de Tour, en daarmee gaf ie een Amerikaans teintje aan de Ronde van Frankrijk. In de geschiedenis van de Ronde was het niet eerder voorgekomen dat een Amerikaan King of the Mountains werd, dus Powless was bezig met een bijzondere prestatie. Powless is de eerste native American die deelneemt aan de Tour dus ook in dat opzicht een unieke renner. Uiteindelijk moest hij het afleggen tegen de Italiaan Giulio Ciccone die simpelweg sterker was in het hooggebergte.

Kuss

Zoals zo vaak waren de bergen ook dit jaar de beslissende factor in de race. Wat een prachtig parkoers trouwens. Niet de eerste week een serie massasprints, maar meteen vanaf dag één de heuvels in.
Daar heb ik ook wel bijzondere herinneringen aan. 2013 was het jaar van Bau en Lau, van Bauke Mollema en Laurens ten Dam die onverwachts een uitstekende Ronde reden. Op quatorze juillet ging de race naar de Mont-Ventoux en de NOS wilde graag een verslag langs de kant van de weg. Daar zei ik geen nee tegen.
Met mijn cameraman Jean-Jacques Feron was ik al vroeg op pad. Het werd een geweldige dag waarbij we een groepje Nederlandse fans volgden aan de voet van de Mont-Ventoux. Precies de flankerende reportage die aansloot bij het wedstrijdverslag dat de collega's van Studio Sport maakten. De renners kwamen langs en de klim begon. Maar toen het tijd was om te gaan monteren, met het oog op het Achtuurjournaal, raakten we - leken die we waren - volledig vast in de Tourkaravaan. We konden geen kant meer op, en ik voelde de deadline dichterbij komen. Het vele netwerken gedurende de dag, op zoek naar Nederlandse fans, bracht uitkomst. Jean-Jacques en ik waren een Nederlander tegengekomen die verderop een prachtig huis had. We vroegen of we bij hem mochten monteren en werken. Hij redde de uitzending. Jean-Jacques en ik zaten prinsheerlijk achter de computer in de achtertuin uit te kijken op het zwembad. Ik had 's ochtends thuis in Parijs in de gauwigheid nog een rennertje van Homas Tour in mijn broekzak gestoken. Dat werd uiteindelijk het eindshot van de reportage. Mollema en Ten Dam kwamen op een kleine achterstand van ritwinnaar Chris Froome binnen.
Tien jaar later had Pogačar had geen schijn van kans in de Tour van 2023: in de meeste analyses lees je dat ie simpelweg te weinig getraind had na een val in Luik-Bastenaken-Luik. En hij stuitte op de Man met de Hamer op de col de Loze.
Zelf denk ik ook dat een Amerikaan de nagel in Pogačars doodskist is geweest: Sepp Kuss. Voor de zoveelste maal was hij de meesterknecht van Jumbo-Visma in de bergen. De man uit Colorado, opgegroeid in de Rocky Mountains, zoon van een wintersport-coach, is in z'n element als het omhoog gaat. In de Giro had hij Roglič al aan de zege geholpen, in de Tour Vingegaard. De laatste man die voor Vingegaard tempo ging rijden. Sloopwerk voor de concurrentie. Pogačar wist met korte demarrages Vingegaard nauwelijks in de problemen te brengen, en het constante hoge tempo van Kuss en de Jumbo-Visma's berokkende misschien onbewust meer schade dan gedacht. Met Kuss in de ploeg als helper in de bergen heeft Jumbo-Visma inmiddels al vijf grote rondes gewonnen.
Kan de Amerikaan voor eigen kansen gaan? Experts denken dat hij tekort schiet in de tijdritten. Eerder was er wel gedacht aan kopman-rol voor Kuss maar voor hem kwam het als een bevrijding toen de ploegleiding hem vertelde dat hij dat niet (meer) hoefde te ambiëren. Ik vind dat jammer. Ik denk dat Kuss in staat is om de eerste Amerikaanse King of the Mountains te worden. Misschien iets voor volgend jaar?